Belangrijkste feiten over vaccins en inenting

Waarom is vaccinatie belangrijk?

Inenting is een van de meest kosteneffectieve activiteiten op het gebied van de volksgezondheid, waardoor elk jaar meer dan 3 miljoen levens worden gered en miljoenen andere mensen van ziekte en invaliditeit gespaard blijven. Er zijn momenteel veilige en doeltreffende vaccins beschikbaar die bescherming bieden tegen meer dan 20 ernstige ziekten en er zijn veelbelovende nieuwe vaccins in ontwikkeling. Vaccinatie kan niet alleen de gevaccineerde beschermen, maar ook de bevolking als geheel. Dit verschijnsel, dat kudde- of groepsimmuniteit wordt genoemd, doet zich voor wanneer een groot deel van de bevolking is gevaccineerd, meestal meer dan 85%, afhankelijk van de ziekte. Indien men de vaccinatiegraad wereldwijd kon verhogen tot 90% van de bevolking, zouden elk jaar 2 miljoen extra levens kunnen worden gered.

Hoe werkt een vaccin?

Als reactie op een infectie produceren sommige witte bloedcellen antilichamen, moleculen die het lichaam helpen snel en doeltreffend te reageren op het binnendringen van microben. De eerste keer dat het lichaam met een kiem in contact komt, heeft het enkele dagen nodig om alle middelen tegen de kiem aan te maken en te gebruiken die nodig zijn om de infectie te overwinnen, en meer bepaald antilichamen te produceren.

Na de eerste infectie herinnert het immuunsysteem zich die microbe nog jaren, en als het lichaam dezelfde microbe weer tegenkomt, is het afweermechanisme zowel sneller als sterker.

Vaccins helpen immuniteit opbouwen door een infectie na te bootsen zonder ziekte te veroorzaken, en door het lichaam antilichamen te laten produceren en de infectieverwekker in zijn geheugen op te laten slaan.

Wat zijn de meest aanbevolen vaccinaties?

De inentingsprogramma's van de meeste landen omvatten dezelfde basisvaccins tegen difterie, tetanus, kinkhoest, mazelen, polio en tuberculose. In de loop der jaren zijn er andere vaccins bijgekomen. Daartoe behoren vaccins tegen hepatitis B, Haemophilus influenzae type b, bof, pneumokokkenziekte, rotavirus, rodehond en - in landen waar dat nodig is - gele koorts en Japanse encefalitis.

Wat de nieuwere vaccins betreft, is aanzienlijke vooruitgang geboekt bij de invoering van vaccins tegen het humaan papillomavirus, het rotavirus en de pneumokokken in de Europese regio van de WHO. Zesentwintig landen hebben het gebruik van het HPV-vaccin (het enige vaccin dat kanker kan voorkomen) aanbevolen of gefinancierd voor nationale immunisatieprogramma's.

Wat zijn de meest aanbevolen vaccinaties?

Volgens de WHO wordt, naarmate vroeger veel voorkomende ziekten minder vaak voorkomen, de angst voor de ziekten zelf overschaduwd door angst voor de veiligheid van vaccins, soms aangewakkerd door verkeerde informatie over vaccinatie. Hoewel er enkele bijwerkingen van vaccinaties worden gemeld, zijn er maar weinig ernstig en het risico om een ziekte zoals difterie of polio op te lopen is veel groter dan het risico van een bijwerking van een vaccin.

De U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) heeft gewezen op enkele misvattingen over vaccinatie :

• "Ziekten waren al aan het verdwijnen voor vaccins, dankzij betere sanitaire voorzieningen en hygiëne”. Deze misvatting wordt vaak aangevoerd als argument tegen vaccinatie. De overlevingspercentages verbeterden wel voordat vaccins werden geïntroduceerd, maar vaccins hebben het aantal sterftegevallen nog sterk doen dalen.
• "De meeste mensen die ziek worden, zijn gevaccineerd". Sommige mensen die gevaccineerd zijn, zullen geen immuniteit ontwikkelen (de doeltreffendheid van het vaccin ligt gewoonlijk tussen 85% en 95%). Wanneer zich een ziekte voordoet, worden mensen getroffen die niet zijn gevaccineerd en diegenen die wel zijn gevaccineerd maar geen immuniteit hebben ontwikkeld.
• "Vaccineerbare ziekten zijn zo goed als verdwenen, dus is het niet langer nodig kinderen te vaccineren". Vaccinatie beschermt niet alleen de persoon die wordt gevaccineerd, maar ook de mensen in zijn of haar omgeving, vooral degenen die het kwetsbaarst zijn. Als de immunisatie stopt, kan elke epidemie verwoestende gevolgen hebben.
• "Meerdere vaccinaties op jonge leeftijd tasten het immuunsysteem van een jong kind aan en kunnen schadelijk zijn.” Kinderen worden dagelijks blootgesteld aan ziektekiemen en het immuunsysteem kan deze zonder overbelasting de baas. Volgens de beschikbare wetenschappelijke gegevens is er geen schadelijk effect op het immuunsysteem van een jong kind.

Wat zijn de meest aanbevolen vaccinaties?

Volgens een rapport van UNICEF, de WHO en de Wereldbank (2009) was het eerste decennium van de 21e eeuw het productiefste in de geschiedenis van de ontwikkeling van vaccins. Enerzijds werden nieuwe vaccins ontwikkeld die de incidentie van ziekte en sterfte konden terugdringen, en anderzijds maakten nieuwe productiemethoden het mogelijk om goedkopere vaccins aan ontwikkelingslanden te leveren. Ongeveer 30 van deze producten hebben tot doel bescherming te bieden tegen ziekten waarvoor momenteel nog geen vaccin bestaat, en publiek-private partnerschappen versnellen de beschikbaarheid van deze nieuwe vaccins. Er worden ook nieuwe vaccinatiemethoden ontwikkeld waarvoor geen injecties nodig zijn en die het gebruik van vaccins dus vergemakkelijken.

Wat is de stand van zaken met betrekking tot de vaccinatiegraad in de wereld?

Vaccinatie heeft geleid tot het verdwijnen van de pokken en het vrijwel verdwijnen van polio. Het voorkomt momenteel naar schatting twee tot drie miljoen sterfgevallen per jaar in alle leeftijdsgroepen als gevolg van difterie, tetanus, kinkhoest en mazelen. Tegen 2012 zal naar schatting 83% van de kinderen in de wereld (111 miljoen) zijn ingeënt met drie doses difterie-tetanus-pertussisvaccin (DTP3). In totaal zijn naar schatting 1,5 miljoen kinderen gestorven aan ziekten die kunnen worden voorkomen door vaccins die momenteel door de WHO worden aanbevolen.

In Europa is de vaccinatiegraad zeer hoog. Voorlichting van het grote publiek is een belangrijk onderdeel van de strategie van het Regionaal Bureau voor Europa van de WHO om het bewustzijn te vergroten en de bezorgdheid over de veiligheid van vaccins weg te nemen. In Zuid-Amerika lijkt de endemische overdracht van mazelen- en rodehondvirussen te zijn onderbroken, maar sommige landen hebben zwakke punten en tekortkomingen in hun nationale controlesystemen en immunisatieprogramma's gemeld. In 2012 was in de Verenigde Staten de vaccinatiegraad van volwassenen tegen andere ziekten dan griep nog steeds laag.